Embriyo Dondurma ve Saklama

TÜP BEBEKTE DONDURMA(KRİOPREZERVASYON)

Kriopreservasyon denilen dondurma-saklama yöntemi tüp bebek laboratuvarlarında yoğun olarak uygulanmaktadır. İlk kez 1983 yılında dondurulup çözülmüş embriyolar ile gebelik elde edilebilmiştir. İnsan embriyolarının dondurulması günümüzde çoğu yardımcı üreme tedavileri ünitelerinin ayrılmaz bir parçası olarak kabul edilmektedir. Bir dondurma programının başlıca avantajı, canlı normal embriyoların atılmaması ve tekrar yumurtlatma tedavisine gerek kalmadan sonraki bir ayda çiftin gebelik elde edebilme şansı olmasıdır.

Günümüzde bir tüp bebek programının başarısı iyi bir dondurma-çözme işlemini yapabilmesi ile orantılıdır. İlk başlangıçta yalnızca yavaş dondurma işlemi var iken, artık günümüzde çoğu tüp bebek laboratuvarı hızlı dondurma da dediğimiz vitrifikasyon yöntemini kullanmaktadır. Vitrifikasyon hem daha hızlı olmakta, hem de cihaza bağımlılığı gidermektedir. Ancak her iki yöntemde insana bağımlıdır ve yapan kişinin tecrübesi ve dikkati ile başarı daha da artmaktadır. Burada başarı çözünen embriyoların sağlıklı çıkması ve gebeliğe dönüşebilmesidir.

Embriyo dondurmakta gaye gebelik elde etmek olduğu için ancak gebeliğe dönüşme şansı yüksek olan kaliteli embriyolar dondurulur. Yani bir tüp bebek denemesinde çok embriyo elde edilmesi hepsinin dondurulacağı anlamını taşımaz, ancak kaliteli embriyolar dondurularak saklanır. Çözüldüğünde gebelik şansı veremeyecek olan kalitesiz embriyolar boş yere dondurulmazlar.

Tüp bebek uygulamalarında sıklıkla embriyo dondurma işlemi uygulanır, embriyo dondurulacak durumlar şunlardır.

Embriyo transfer işlemi uygulandıktan sonra, elimizde fazla miktar da ve kaliteli embriyo kalmış ise hasta isteğine göre başka zamanlarda yeniden kullanmak üzere dondurulabilir. Böylelikle ileride tekrar tüp bebek gerekirse yeniden yumurta oluşturma ve yumurta toplama aşamaları uygulanmasına gerek kalmadan, hazır embriyolar kullanılabilir. Tekrar yumurtlama uyarıcı tedavisi ve yumurta alma işlemi olmaması maddi ve manevi avantaj sağlamaktadır.
Tüp bebek tedavisi yumurtaların aşırı uyarılması( overyen hiperstimulasyon) geliştiğinde tüp bebek tedavisine devam edilemez, transfer iptal edilir ve embriyolar dondurularak saklanır. Durum düzeldiğinde embryolar çözülerek transfer işlemi gerçekleştirilir.
Tüp bebek tedavisinde rahim içi (endometrium) kalınlığı çok az ise tedavi iptal edilir ve embriyolar dondurularak saklanabilir. Rahim zarı daha sonra ki aylarda kalınlaştırılarak embriyolar kullanılır.
Kanser tedavisi, kemoterapi, radyoterapi gibi tedaviler nedeniyle yumurtalıklarının zarar göreceği ve ileride yumurta elde edilemeyeceği düşünülen hastalarda embriyolar ileride kullanılmak üzere saklanabilir.

Embriyo dondurma işlemi, embriyo gelişiminin her aşamasında uygulanabilir. Döllenmenin görüldüğü ilk gün olan embriyolarda ve şekilsel farklılaşmanın gerçekleştiği embriyoya blastokist denilen 5. gün embriyolarında uygulanması teknik olarak daha iyi sonuçlar vermektedir. Ancak dondurma işlemi ilk gün veya 3. günde de başarı ile yapılabilmektedir.

Embriyo dondurma ve çözme işlemi, embriyolar kimyasal maddelerle (kriyoprotektan) dengelendikten sonra soğutulması ve -196 santigrad derecede sıvı nitrojen içinde depolanması, çözüldükten sonra da krioprotektan ortamından uzaklaştırılarak ileri gelişimi sağlamak için özel kültür ortamlarının içine alınmasıdır.

Dondurularak saklanan embriyolar çiftin karar verdiği sürece saklanmasında teknik olarak bir sakınca yoktur. Her ne kadar uygun saklama süresinin yönetmelik gereği5 yıl olduğu belirtilse de daha uzun süre saklanmış olan embriyoların transfer sonrası rapor edilen gebelikler bu embriyoların güvenli bir şekilde saklandığında uzun süreler dayanabildiğinin bir göstergesidir.

Donmuş embriyolar gerektiğinde çözülerek anneye transfer edilirler. Bu başarısız bir tüp bebek denemesi sonrası olabildiği gibi başarılı bir denemeden sonra bir kardeş yapma isteği içinde olabilir. Bunun için annenin rahminin ilaçlarla hazırlanması gerekir, yaklaşık 10-15 gün süren bu tedavi ile rahim zarı kalınlığı istenen kalınlığa ulaştığında embriyolar çözülerek canlılığına bakılırlar. Bazen çözme sonrası canlılık devam etmeyebilir, yani embriyo donma–çözme işleminden zarar görmüş olabilir bu durumda transfer yapılmaz.

Embriyo dışında sperm ve yumurta dondurma işlemi da yapılabilmektedir. Özellikle erkekten spermin testisten cerrahi yöntemle alındığı durumlarda, çok az sperm sayısı olan erkeklerde veya kanser tedavisi görecek erkelerde sperm dondurularak daha sonra gerektiğinde kullanmak için saklanabilmektedir.

Yumurtalık dokusu dondurma işlemi de yapılabilmektedir. Özellikle kanser tedavisi görecek olanlarda yumurtalık dokusu bu tedaviden zarar görerek kalıcı kısırlık olmasın diye kadınlardan laparaskopik yöntem ile yumurtalık çıkarılmakta, küçük parçacıklara ayrılarak adeta tespih gibi dizilmekte ve dondurularak saklanabilmektedir. Kanser tedavisi bittiğinde gebelik istendiğinde bu dondurulmuş yumurtalıklar ya tekrar laparaskopi ile yumurtalıkların alındığı yere(ortotropik) veya karın duvarına cilt altına(heterotropik) nakil edilerek burada yumurtalık tekrar gelişmekte normal veya tüp bebek ile gebelik elde edilmektedir.

Ancak ülkemizde hiçbir hastalığı yok iken yumurtalığını ve ya yumurtasını dondurup saklatmak kanunen yasaktır. Aksi bir durumda kadının doğurganlığı hiçi bitmeyecek veya kadında menapoz hiç olmayacaktır. Bir kadın 25 li yaşlarda yumurtalığının bir kısmını dondurup saklatsa ve bunu 50-60 lı yıllarda tekrar kendine naklettirdiğinde bu yaşalrda doğurganlığı olacağı gibi menapozu da olmayacaktır. Bu kadının doğasına aykırı bir durum olacaktır.

Bu yüzden sperm, over ve testis dokusu ve embriyo dondurma işlemleri kanunla düzenlenmiştir. Ülkemizde nikahlı çiftlerin embriyoları her yıl rıza göstermeleri şartı ile 5 yıla kadar dondurulabilerek saklanmaktadır. Hastalığı olmayan kadınlardan ileride kullanmak için yumurtalık dondurmak kanunen yasaktır.

Sonuç olarak iyi bir donma-çözme programı tüp bebeğin olmazsa ise olmazlarındandır. Böylece gebelik elde etme, kardeş doğurma maddi ve manevi daha az külfet ile elde edilecektir.

<< Anasayfa'ya Dön

Etiketler : embriyo dondurma , embriyoyu dondurarak saklama , tüp bebek tedavisinde embriyo transferi